Voor uitleg zie deel 1. Het vergroten van kennis, het weghalen van mythes en het "de-propagandiseren" van de geschiedenis. Daarom is het van belang dat ook niet-Westerse geschiedenis haar plaats krijgt in de verplichte geschiedenislessen op school, op de universiteit. In eerdere blogs heb ik al vele boeken beschreven. Boeken over Afrikaanse geschiedenis, Aziatische geschiedenis, Australische en natuurlijk ook Amerikaanse geschiedenis.
Het is nu tijd om mijn geschiedenislessen online ook daadwerkelijk te presenteren. Mijn indeling van de wereldgeschiedenis zou als volgt zijn:
Deel 1: ontstaan (moderne) mensheid-begin landbouw (grofweg van 200.000 jaar geleden tot 10.000 jaar geleden)
Deel 2: begin landbouw-De Grote 6 (+/- 10.000 jaar geleden tot ongeveer 5000 jaar geleden)
Deel 3: Azie, Afrika en Zuid-Amerika
Deel 4: Noord-Amerika, Europa en Australie/Oceanie
Deel 5: Grote 6-het Jaar 0 (van ongeveer 5000 voor Christus tot begin onze jaartelling)
Deel 6: De wereld van voor het bijeenkomen van de twee grootste werelden (1-1492)
Deel 7: De confrontatie (1492-1800)
Deel 8: Europese dominantie (1800-2010)
Deel 9: Onze Wereld
Deel 10: En verder?
Deel 1
Volgens de meeste specialisten komt de moderne mens (Homo sapiens) -net als de voorgangers zoals Homo erectus, etc - uit Afrika. Waar uit Afrika is echter niet helemaal duidelijk. Mogelijk ergens tussen Ethiopie en Mozambique. Er bestaat echter een practical joke bij veel archeologen die ik gesproken heb. "Waarom komt de mens uit die vallei, uit Tanzania, oost-Afrika?" Het antwoord luidt: "omdat daar de meeste archeologen zitten". Heel hard bewijs voor het ontstaan van de mens in Afrika is er dus niet. Het enige dat we hebben zijn de oudste vondsten (die niet meer zijn dan een paar botjes en een enkele onderkaak) en sinds kort mitochondriaal (mt) DNA. Dat mtDNA is DNA dat in theorie enkel door de moeder kan worden overgegeven aan haar kind, net zoals het Y-chromosoom alleen door de vader overgedragen kan worden. Op die manier kun je dus heel handig vaststellen wie aan elkaar verwant is. Bovendien geldt; hoe groter de diversiteit, hoe groter de kans is dat bevolkingsgroepen in een bepaald gebied erg oud zijn. MtDNA geeft echter allerminst aan waar iemand vandaan komt of hoe hij ergens gekomen is. Er is wellicht de meeste diversiteit op een plaats in oost-Afrika, maar andere gebieden in dat continent hebben weer minder diversiteit dan b.v. een gebied in Azie. betekent dit soms dat mensen ontstaan zijn in oost-Afrika, daarna naar Azie gingen en vervolgens terug gingen naar een andere plek in Afrika? Natuurlijk is dat in theorie mogelijk. Maar het is verre van zeker. Het is geen bewijs dat dit zo gegaan is.
Het is nu tijd om mijn geschiedenislessen online ook daadwerkelijk te presenteren. Mijn indeling van de wereldgeschiedenis zou als volgt zijn:
Deel 1: ontstaan (moderne) mensheid-begin landbouw (grofweg van 200.000 jaar geleden tot 10.000 jaar geleden)
Deel 2: begin landbouw-De Grote 6 (+/- 10.000 jaar geleden tot ongeveer 5000 jaar geleden)
Deel 3: Azie, Afrika en Zuid-Amerika
Deel 4: Noord-Amerika, Europa en Australie/Oceanie
Deel 5: Grote 6-het Jaar 0 (van ongeveer 5000 voor Christus tot begin onze jaartelling)
Deel 6: De wereld van voor het bijeenkomen van de twee grootste werelden (1-1492)
Deel 7: De confrontatie (1492-1800)
Deel 8: Europese dominantie (1800-2010)
Deel 9: Onze Wereld
Deel 10: En verder?
Deel 1
Volgens de meeste specialisten komt de moderne mens (Homo sapiens) -net als de voorgangers zoals Homo erectus, etc - uit Afrika. Waar uit Afrika is echter niet helemaal duidelijk. Mogelijk ergens tussen Ethiopie en Mozambique. Er bestaat echter een practical joke bij veel archeologen die ik gesproken heb. "Waarom komt de mens uit die vallei, uit Tanzania, oost-Afrika?" Het antwoord luidt: "omdat daar de meeste archeologen zitten". Heel hard bewijs voor het ontstaan van de mens in Afrika is er dus niet. Het enige dat we hebben zijn de oudste vondsten (die niet meer zijn dan een paar botjes en een enkele onderkaak) en sinds kort mitochondriaal (mt) DNA. Dat mtDNA is DNA dat in theorie enkel door de moeder kan worden overgegeven aan haar kind, net zoals het Y-chromosoom alleen door de vader overgedragen kan worden. Op die manier kun je dus heel handig vaststellen wie aan elkaar verwant is. Bovendien geldt; hoe groter de diversiteit, hoe groter de kans is dat bevolkingsgroepen in een bepaald gebied erg oud zijn. MtDNA geeft echter allerminst aan waar iemand vandaan komt of hoe hij ergens gekomen is. Er is wellicht de meeste diversiteit op een plaats in oost-Afrika, maar andere gebieden in dat continent hebben weer minder diversiteit dan b.v. een gebied in Azie. betekent dit soms dat mensen ontstaan zijn in oost-Afrika, daarna naar Azie gingen en vervolgens terug gingen naar een andere plek in Afrika? Natuurlijk is dat in theorie mogelijk. Maar het is verre van zeker. Het is geen bewijs dat dit zo gegaan is.
.
Een andere theorie is dat de moderne mens niet alleen uit Afrika komt maar ook uit bijvoorbeeld Azie. Dit is de zogenaamde multiregionale ontwikkelingshypothese. Deze theorie steunt voornamelijk op het feit dat voorgangers van de moderne mens (Homo erectus) ook al in Azie woonden. De twee bekendste voorbeelden hiervan zijn de zogenaamde "Peking-mens" en de "Java-mens". Deze twee pre-moderne mensen zouden best -net als de Afrikaanse variant-zich best verder ontwikkeld kunnen hebben in de moderne mens. Niet 1 dus, maar 2, 3 of zelfs meerdere voorouders zouden we dan hebben. Er zijn nogal wat Chinese archeologen die deze theorie lijken te ondersteunen omdat ze willen aantonen dat de "Peking-mens" de regelrechte voorvader is van de huidige Chinees. Chinezen zouden daardoor nog bijzonderder worden dan ze al waren. Ook de vraag in hoeverre de Neanderthaler deels een voorvader van de moderne mens is geweest, is onduidelijk. Recent werd op het eiland Flores in Indonesie een (waarschijnlijk) nieuw soort menstype ontdekt, een dwergvorm. Als het inderdaad om een nieuwe soort zal blijken te gaan, dan geeft dat bovendien aan dat de menselijke evolutie heel wat ingewikkelder is dan we tot nu toe denken. Tot slot is er ook een Amerikaanse hypothese. Hoewel mensapen ontbreken in het huidige Amerika, weten we dat veel Amerikaanse zoogdieren de laatste ijstijd niet hebben overleefd. Rond het begin van de 20ste eeuw waren er een aantal mensen die bewijs zeiden te hebben voor een Amerikaanse (Patagonie) herkomst van de gehele mensheid. Die theorie werd al snel afgedaan door de meeste archeologen, maar vrij recent is het nieuw leven ingeblazen met de ontdekking van mogelijk zeer oude (200.000 tot 1 miljoen jaar) vondsten in Mexico. Als het waar is dat mensachtigen al zo vroeg in Amerika waren, dan moet de complete wereldgeschiedenis herschreven worden want dan kwamen de mensen niet van Afrika en Eurazie naar Amerika, maar ging de reis misschien wel andersom!
Een andere theorie is dat de moderne mens niet alleen uit Afrika komt maar ook uit bijvoorbeeld Azie. Dit is de zogenaamde multiregionale ontwikkelingshypothese. Deze theorie steunt voornamelijk op het feit dat voorgangers van de moderne mens (Homo erectus) ook al in Azie woonden. De twee bekendste voorbeelden hiervan zijn de zogenaamde "Peking-mens" en de "Java-mens". Deze twee pre-moderne mensen zouden best -net als de Afrikaanse variant-zich best verder ontwikkeld kunnen hebben in de moderne mens. Niet 1 dus, maar 2, 3 of zelfs meerdere voorouders zouden we dan hebben. Er zijn nogal wat Chinese archeologen die deze theorie lijken te ondersteunen omdat ze willen aantonen dat de "Peking-mens" de regelrechte voorvader is van de huidige Chinees. Chinezen zouden daardoor nog bijzonderder worden dan ze al waren. Ook de vraag in hoeverre de Neanderthaler deels een voorvader van de moderne mens is geweest, is onduidelijk. Recent werd op het eiland Flores in Indonesie een (waarschijnlijk) nieuw soort menstype ontdekt, een dwergvorm. Als het inderdaad om een nieuwe soort zal blijken te gaan, dan geeft dat bovendien aan dat de menselijke evolutie heel wat ingewikkelder is dan we tot nu toe denken. Tot slot is er ook een Amerikaanse hypothese. Hoewel mensapen ontbreken in het huidige Amerika, weten we dat veel Amerikaanse zoogdieren de laatste ijstijd niet hebben overleefd. Rond het begin van de 20ste eeuw waren er een aantal mensen die bewijs zeiden te hebben voor een Amerikaanse (Patagonie) herkomst van de gehele mensheid. Die theorie werd al snel afgedaan door de meeste archeologen, maar vrij recent is het nieuw leven ingeblazen met de ontdekking van mogelijk zeer oude (200.000 tot 1 miljoen jaar) vondsten in Mexico. Als het waar is dat mensachtigen al zo vroeg in Amerika waren, dan moet de complete wereldgeschiedenis herschreven worden want dan kwamen de mensen niet van Afrika en Eurazie naar Amerika, maar ging de reis misschien wel andersom!
.
buste van "Peking-mens", Homo erectus, China
.
.
Terug naar de meest aanvaarde theorie waarin de mens dus uit oostelijk Afrika komt. Rond 100.000 jaar geleden begint H. sapiens met de "Out of Africa". Eerst logischerwijs naar Azie en vervolgens naar Australie, Europa en Amerika. Er zijn twee hoofdroutes aangewezen: via of langs de Nijl naar het noorden en dan richting Midden Oosten, en, twee, via de kust van Somalië naar de kust van Arabië en dan de kust volgend naar India... De noordroute gaat naar noordwestelijk Azië en Europa. De oostelijke route naar Australië uiteindelijk. Archeologisch bewijs voor beide routes is er niet tot nauwelijks maar wat wel interessant is, is dat in het huidige Jemen, Oman, India, Zuid-Oost Azië en natuurlijk Australië van oorsprong "zwarte" mensen wonen. Door de Spanjaarden werden deze donkere mensen in Zuid-Oost Azië (van Filippijnen tot in Noord-Australië) "Negritos" (of te wel, u leest het goed, "negertjes") genoemd omdat ze donker waren en klein. Straks meer over deze mensen.
.
Twee routes "Out of Africa" van Homo sapiens (wij, mensen)
Onge (Andaman eilanden, India) en Aeta (Luzon, Filipijnen) kinderen van de inheemse bevolking van zuidelijk en zuidoostelijk Azië
.
De noordelijke tak zou uiteindelijk Europa bereiken, een gebied dat op dat moment al bewoond werd (net als west Azië trouwens) door Neanderthalers. Beide groepen hebben nog enkele duizenden jaren met elkaar samengeleefd en nog steeds is men het er niet over eens of mensen en neanderthalers "het met elkaar konden doen"... of niet. Aan het beeld van de neanderthaler is de laatste tijd veel gewerkt. Barbaarse holbewoners waren het zeker niet. Ze kenden taal, kunst en waren bovendien in staat geweest duizenden jaren in het koude Europa te wonen. Hoewel ze idd. in holen woonden is dat niet zo gek. Mensen deden dat immers ook.
.
.
Al met al heeft de mens er bijzonder lang over gedaan om in Europa te komen, zeker als je het vergelijkt met de afstand die naar Australië afgelegd moest worden. In Australië (ook al ligt dat veel verder van Afrika) waren we er namelijk eerder, misschien wel 10.000 jaar eerder.
.
Dat brengt me bij een aantal data:
.
mens in Europa: ongeveer 40.000 jaar
mens in Australië: ongeveer 40.000 tot 50.000 jaar
.
En nu komt het gekke. Zuid-Australië is net zo koel/koud als Europa. In beide gebieden kwam de mens ongeveer 40.000 jaar geleden. We hebben allemaal op school geleerd dat huidskleur o.a. veranderd door de bloodstelling aan de zon. Europeanen zouden lichter (blank) zijn dan Afrikanen ten zuiden van de Sahara omdat er daar veel meer zon is dan in Europa. Het zou ook te maken hebben met o.a. huidkanker. In koude gebieden is het handig om een lichte huid te hebben zodat je meer zon op kan vangen, in warme gebieden is het juist handig om een donkere huid te hebben om zon af te kaatsen. Allemaal heel leuk en aardig maar hiermee kijk je enkel naar Europeanen en Afrikanen. Australië gooit behoorlijk wat roet in het eten... Want de oorspronkelijke Australiërs, ook die van het koele Tasmanië en Melbourne, zijn hardstikke zwart. Net zo zwart als Afrikanen ten zuiden van de Sahara of Australiërs in het tropische noorden van dat continent. Wat nu? hebben de Europeanen soms meer tijd gehad om te verkleuren? Nee, want de Australiërs waren er eerder. WAT DAN???
.
Trugannini... Een Tasmaanse (algemeen wordt aangenomen dat zij "de laatste van haar volk" was maar dat is flauwekul. Inheemse Tasmaniërs zijn er nog steeds.
Trugannini... Een Tasmaanse (algemeen wordt aangenomen dat zij "de laatste van haar volk" was maar dat is flauwekul. Inheemse Tasmaniërs zijn er nog steeds.
Beetje een stereotype beeld van de Basken, maar goed, het gaat er om dat zij - hoewel het "oudste volk"in Europa - net zo blank zijn als andere Europeanen. Waarom bleven de Tasmaniërs "zwart" en werden de Basken "blank"??? Met de zon kan het weinig te maken hebben...
.
hier komt een interessante mogelijkheid om de hoek kijken: de neanderthaler. Australië was (voor zover wij weten) onbewoond voor de komst van mensen. Europa niet. Neanderthalers woonden al meer dan honderdduizend jaar daar en hadden wellicht dus genoeg tijd om te "verkleuren". Toch vermenging dus? Aan de andere kant wordt dat wel weer een beetje eng: blanke neanderthalers die door "vermenging" met zwarte mensen er voor zorgen dat die mensen een steeds lichtere huid krijgen. Erg wetenschappelijk lijkt dat niet. Bovendien is er weer iets vervelends: neanderthalers stierven niet lang na aankomst van de mens uit... Die paar duizend jaar dat ze samen leefden is vast niet genoeg geweest om verandering in huidskleur te veroorzaken. Kortom: waarom zijn sommige mensen zwart en andere blank? Tja... Geen idee.
.
mens in oost-Azië: ?
.
Dit moet zeker al meer dan 50.000 jaar gelden zijn, gezien de data voor Australë. De meeste archeologen geven voor Japan data van 35.000 tot 30.000 jaar geleden. China blijft voor moeilijkheden zorgen. Meer dan 40.000 jaar lijkt logisch maar er zijn aanwijzingen voor rond de 90.000 jaar geleden. Recent (2004) werd ook aangetoond dat centraal-noordelijk Siberië bewoond werd rond 30.000 jaar geleden.
.
Blijft over Amerika.
.
Over de eerste mensen in Amerika heb ik al veel geschreven. Tegenwoordig lijkt de Clovisbarriere gebroken en verschijnen er allerlei (vaak zeer slecht geïnformeerde) artikelen op het net over de oudste Amerikanen die nu opeens 15.000 jaar daar zouden zijn (Clovis is rond 12.000). Op eerdere blogs van mij valt te lezen waarom ik denk dat ze er al minstens 35.000 tot 40.000 jaar moeten zitten. Daarvoor is archeologisch, taalkundig en ook biologisch bewijs. Zelfs de genen komen steeds meer mijn kant op (Ze zijn nu al op 25.000 tot 35.000 jaar).
.
Mogelijke routes naar Amerika (alleen de route direct vanuit Afrika staat er niet op)
Mogelijke routes naar Amerika (alleen de route direct vanuit Afrika staat er niet op)
.
We hebben dus:
.
Afrika: mogelijk 200.000 jaar geleden (redelijk zeker)
Azië West: mogelijk 100.000 jaar geleden (redelijk zeker)
Azië Oost: mogelijk 90 à 50.000 jaar geleden (sterk omstreden)
Australië: tussen de 50 en 40.000 jaar geleden (redelijk zeker)
Europa: vanaf 40.000 jaar geleden (minst omstreden)
Amerika: waarschijnlijk vanaf 40.000 jaar geleden (meest omstreden)
.
DEEL 1a: WAT TOEN???
De algemeen geldende opvatting is dat tussen ongeveer 200.000 jaar geleden en 10.000 jaar geleden de moderne mens niets anders deed dan heel ver reizen, een aantal stenen voorwerpen maken en wat kliederen in grotten (o.a. bekend van de grotschilderingen in het Franse Lascaux --> 16.000 jaar oud) . Vervolgens zou alles in zeer rap tempo veranderen en het bovendien steeds sneller gaan. 190.000 jaar doen we dus "niks" en "opeens" (binnen 10.000 jaar!) vinden we landbouw uit en steden en schrift en fabrieken en internet... Een beetje merkwaardig, niet?
.
In Europa bestaat er echter zowaar een hele culturele geschiedenis. Die eerste moderne mensen noemen we Cro Magnons (naar vindplaats in Frankrijk). De min of meer oudste menselijke cultuur met een naam is Aurignacian (rond 35.000 BC over bijna geheel Europa en waarschijnlijk van oorsprong uit West Azië). Een andere cultuur (Solutrean, vanaf ongeveer 20.000BC) ontwikkeld zich in zuidwest Europa en men maakt o.a. vishaken en naalden. De speerpunten lijken als twee druppels water op de speerpunten van de Cloviscultuur (vanaf ongeveer 11.000BC) in Noord-Amerika. Sommige archeologen menen dan ook dat de Clovismensen helemaal niet uit Siberië komen maar uit Europa.
.
Solutrean (West-Europese) en Clovis (Noord-Amerikaanse) speerpunten. Eén traditie?
Solutrean (West-Europese) en Clovis (Noord-Amerikaanse) speerpunten. Eén traditie?
.
In Afrika is de situatie veel onduidelijker, mede door gebrek aan onderzoek. Mogelijk ontstaat de Khoisan groep (voorouders van huidige Khoi en San) rond 16.000BC ten zuiden van het huidige Ethiopië. De voorouders van de latere Egyptenaren, Arabieren, Berbers, Joden, Ethiopiërs, etc..., de Afro-Aziaten hebben mogelijk hun begin (13.000BC?) langs de kust van de Rode Zee, tussen Egypte en Somalië. In het westen ontwikkeld men tussen 16.000 en 9000BC kleine speerpunten, mogelijk al voor pijl en boog. Het gaat hier om de West African Microlithic Tradition.
.
Microlieten worden ook gebruikt in west Azië rond 18.000BC door de Kebaran cultuur en in zuidoost Azië is vanaf ongeveer 16.000BC de Son Vi cultuur (voornamelijk Vietnam). Op deze manier is de hele wereld bewoond door mensen die allemaal min of meer dezelfde cultuur hebben bestaande uit jacht, visvangst en het verzamelen van planten. De meeste mensen zijn daarom ook nomaden. Enkele van deze culturen echter, maken al gebruik van klei voor het maken van b.v. Venusbeeldjes (zoals in oost-Europa). De grote doorbraak lijkt te liggen, niet in het Midden-Oosten zoals overal te lezen valt, maar... in Japan.
.
Het oudste aardewerk ter wereld wordt daar gemaakt door de mensen van de Jomon cultuur (nieuwe data: vanaf 14.500/13.000BC tot ongeveer 400BC). Hoe dat zo gekomen is, blijft onduidelijk. Veel wijst er bovendien op dat planten een steeds belangrijker rol gaan spelen in het dieet en men zich steeds meer gaat vestigen op enkele plaatsen. Of te wel: de aftrap voor het begin van de landbouw. Op naar deel 2!
.
Jomon aardewerk, Japan
.
Amerika
Amerika
Nog even dit: archeologische vondsten in voornamelijk Latijns-Amerika wijzen op vroege bewoning van dit continent. Deze plaatsen zijn in Chili (Monte Verde, 13.000BC, mogelijk rond 30.000BC), Brazilië (zeker rond de tijd van Clovis maar waarschijnlijk een stuk ouder, tot ongeveer 45.000BC) en Mexico (voetsporen, schedels, bekraste botten... tussen de 40.000BC en Clovis of veel en veel ouder?). De tot nu toe oudste Peruanen (rond 11.000BC) wonen langs de kust en zijn al helemaal aangepast aan die plaats (nog een rede waarom ik niet geloof in een korte bewoning van Amerika). Ook in het noorden (Texas, Oregon, Pennsylvania) zijn er sporen van menselijke bewoning ouder dan Clovis maar ze zijn veel spaarzamer dan in het zuiden.
.
grottekeningen Pedra Furada, Brazilië
.
Australië
.
Beroemd is de "oudste ceremoniële begraafplaats ter wereld" bij lake Mungo (rond 38.000BC) waar duidelijk een vrouw zorgvuldig is begraven, overdekt met rode oker. Wanneer de Australiërs in Australië zijn gekomen is van minder belang dan de vraag hoe want het land was altijd (in de tijd van de mens) al een eiland. Er moeten dus boten (vlotten, stukken houd, huiden, etc...) zijn gebruikt waarmee wordt aangetoond dat men toen al (50.000-40.000 jaar terug) over (hoe eenvoudig ook) vaartuigen beschikte.
Nu écht op naar deel 2!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten