De Zhuangzi en waarom ik geen atheïst ben en toch wel

Dit wordt een post over religie/atheïsme/Westerse & Midden-Oosten arrogantie.

Ik geloof niet in God. Dat wil zeggen dat ik niet in de god van het Midden-Oosten geloof, of die nou Islamitisch, Christelijk of Joods van kleur is.

Maar waarom? Ik las de bijbel, de torah en de koran (die laatste niet helemaal) en godsdienst was een van mijn lievelingsvakken op de middelbare school.

Inmiddels denk ik dat het twee redenen heeft.

De eerste is dat ik de leer van deze drie godsdiensten niet geloof. Ik geloof niet de Jezus de zoon van God is en tegerlijkertijd god zelf. Ik geloof niet dat Mohammed de laatste profeet was en ik geloof niet dat god juist de Joden als eerste heeft uitgezocht om zijn geliefde volk te zijn. Bovendien geloof ik niet in een hemel, in een hel, in een rechtlijnige geschiedenis van schepping tot einde.

De tweede reden is echter iets waar ik pas de laatste jaren achter ben. Die heeft niets met de godsdiensten an sich te maken maar met de cultuur die die godsdiensten gevormd heeft. De cultuur die ergens in het Midden-Oosten begon en zich vervolgens vooral met behulp van de Romeinen (Christendom) en de Arabieren (Islam) verspreidde over Europa, noord Afrika en gebieden verder in het oosten zoals Iran en Kazachstan.

De Romeinen en de Arabieren namelijk waren ronduit imperialistisch maar imperialistisch op een manier die niet of nauwelijks te zien was bij bijvoorbeeld de Chinezen, de Inka's of de Indiërs. Het is absoluut waar dat deze drie volkeren imperialistisch waren en dat hun godsdiensten met dit imperialisme een grotere verspreiding kregen. Dat is bijvoorbeeld goed te zien bij Korea en Vietnam die lang door Chinezen bezet waren. Het is te zien in Indonesië dat nota bene de grootste Boeddhistische stoepa kent ter wereld door de invloed vanuit India. Het is te zien in Ecuador dat veroverd werd door de Inca's.

Wat er echter gebeurde in Europa en Noord-Afrika (voor het gemak neem ik enkel deze twee regio's) was dat godsdienst een argument werd voor de veroveringen. Er waren heidenen op de wereld en daarom moesten ze veroverd en/of bekeerd worden. De Chinezen veroverden omdat ze ook vonden dat Vietnamezen en Koreanen minder waren dan zij, maar het ging daarbij niet om godsdienst als wel om cultuur (de chinese cultuur werd superieur geacht aan die van de Koreanen en Vietnamezen, áls die al een cultuur hadden). De Romeinen in hun pre-Christelijke fase deden hetzelfde als de Chinezen. De Germanen en Kelten waren barbaren omdat ze geen cultuur hadden. De Germaanse en Keltische goden echter waren haast gelijk aan de Romeinse en versmolten daarom ook vaak. Vanaf het moment dat het Christendom kwam veranderde dat. Het Christendom lifte mee met Rome (en Constantinopel) en bond de strijd aan met niet enkel de Germaanse en Keltische maar ook de Romeinse goden. In no-time bestond het Romeinse rijk niet meer politiek maar was bijna geheel Europa in naam Christelijk. De macht van Rome en Constantinopel groeide in feite meer dan ooit met de kruistochten tegen de meest noordelijke Germanen en tegen de Slaven in het oosten. We spreken dan van de periode (ongeveer) van 300 tot 1100 na Christus. De oorspronkelijke bewoners van Noord-Afrika (Egyptenaren en Berbers) waren voor de komst van de Islam al deels Christelijk (ex-Romeinse rijk), vooral Egypte (Kopten). De Arabische verovering geschiedde in de 7de eeuw na Christus maar pas in de 12de eeuw werd het pas de dominante religie bij de Berbers die voor een groot deel ook hun eigen godsdienst hadden.

Het Christendom en de Islam werden dus met geweld opgelegd aan de oorspronkelijke bevolking van Europa en Noord-Afrika en het duurde lang voordat men de situatie in 'eigen gebied' volledig onder controle had en men verder kon kijken naar andere gebieden (richting Amerika en zuidelijk Afrika). Zo werd Litouwen als laatste Europese land pas officieel in 1386 Christelijk met de bekering van de Groothertog.

Want men bleef imperialistisch... Tot op de dag van vandaag. De opdracht van Columbus was tweeledig: goud vinden en het Christendom brengen (zodat men zich zou onderwerpen aan de Spaanse Kroon en de Roomse Kerk). Zodoende zijn er tegenwoordig ruim 1 miljard christenen & ruim 1 miljard moslims. En juist dat imperialistische trekje (bekeringsijver goed of kwaadschiks) staat me tegen. Misschien nog wel meer dan de inhoud van het geloof zelf. Want goed beschouwd is het de cultuur en zijn het de mensen die willen bekeren en staat de godsdienst daar op zichzelf buiten (als men enkel kijkt naar de overtuiging dat er een god is).

En dát is nou het mooie van veel andere godsdiensten zoals het Hindoeïsme, Boeddhisme in Azië of de vele inheemse godsdiensten in Afrika of Amerika (polytheïstisch, monotheïstisch of geen van beide). Het is waar dat het Boeddhisme (wel degelijk een godsdienst omdat zelfs Boeddha het bestaan van de Hindoeïstische goden niet ontkende) vanuit noord-India (nu Nepal) een grote verspreiding heeft, vergelijkbaar met de Islam en het Christendom. Uit Japan komt een mooie geschiedenis waarin allerlei wijze mannen zich (rond 500 na Christus) buigen over de vraag of deze 'god uit het westen' ook in Japan vereerd moet gaan worden of juist niet. Maar feit is dat het Sjintoïsme (de inheemse Japanse godsdienst) nog bestaat naast het Boeddhisme. Ook de inheemse godsdienst van Korea, het Muïsme (lokaal gebruikte naam), bestaat nog steeds evenals de Tibetaanse Bön-religie. Dat komt omdat het Boeddhisme nooit actief andere godsdiensten vervolgd heeft, geprobeerd heeft uit te roeien. Net als bij het Hindoeïsme werden veel lokale tradities, goden en overtuigingen juist opgenomen, iets dat ook gebeurde in het Christendom (bijvoorbeeld veel katholieke heiligen) en de Islam. Bij deze twee grote monotheïstische godsdiensten uit het Midden-Oosten echter betekende dit dat men ook voorgoed diende te breken met de oudere godsdiensten die al snel bestempeld werden als heidendom of hekserij.

Ik heb an sich dus niets tegen Islam of Christendom (of Jodendom). Ik geloof niet in de boodschap maar dat anderen dat wel doen kan ik goed begrijpen. Ik kan echter ook begrijpen dat anderen Boeddhistisch zijn, Hindoeïstisch of aanhangers van de Bön. Net zoals ik kan begrijpen dat mensen zichzelf atheïstisch noemen en niet in god/goden (of iets anders 'bovennatuurlijks'*) geloven. Waar ik slecht tegen kan is het egocentrisme waarmee Christendom, Islam en Jodendom zich bekleden. In het geval van Islam en Christendom gaat de ingebakken minachting voor andere godsdiensten zelfs zó ver dat men het tot een van de belangrijkste taken heeft gemaakt om die andere godsdiensten weg te vagen. Dat dit niet aan de godsdienst zélf ligt maar aan de vroegste culturele elementen waarmee deze godsdiensten gepaard gingen (imperialistische Arabieren/Romeinen) blijkt wel uit het feit dat de Islam tegenwoordig in veel West-Afrikaanse landen prima samengaat met de inheemse godsdiensten en dat Mayapriesters in Mexico zowel priester zijn voor de katholieke kerk als voor de eigen godsdienst.

Goed. Ik ben dus noch Christen, noch Joods, noch Moslim en ik heb meer met bijna alle andere godsdiensten vanwege het bijna altijd afwezig zijn van de zendingsdrang. Er is echter nog een optie. De atheïsme optie. En ja, ik ben atheïst in de zin dat ik niet in god/goden geloof. Maar het is ingewikkelder.

Ik geloof welliswaar niet in god/goden maar ik geloof wel dat andere mensen geloven, zeker weten dat die god/goden er wel is/zijn. Ik ga zelfs zo ver hierin dat ik zeg dat god/goden dus ook bestaat/bestaan. Welliswaar niet voor mij, maar dat doet er niet toe. God/Goden bestaan voor heel veel mensen. Waarom zou hij/zij (ev + mv!) dan niet bestaan? Hetzelfde met wonderen. Ik geloof niet in wonderen als een wonder iets 'bovennatuurlijks' is. Wat ik bijvoorbeeld wel een wonder vind is dat iets levends kan ontstaan uit dode materie (mensen, planten, dieren, etc... die uit een veronderstelde 'dode' oerknal en 'dode' cellen ontstaan). Dat is heel erg natuurlijk maar ik snap er geen moer van. Een groot wonder. Net zoals ik de biologische verscheidenheid op aarde een wonder vind, of, om het klein te houden, La Peine een prachtig wonder vind). Ik geloof b.v. niet in de wonderen die Jezus vericht zou hebben of de wonderen van Boeddha. Maar... Er zijn heel veel mensen die wel aan die wonderen geloven en dús bestaan ze.

Niet een erg atheïstische opvatting misschien... Maar het gaat nog verder. Er is namelijk een religie waar ik twee jaar geleden voor het eerst serieus mee kennis maakte en die verdraaid veel leek op waar ik zelf ook stond/sta. Dat is het Taoïsme. Uit China.

Toen ik terugkwam uit Ecuador in maart 2005 had ik niets anders te doen dan aan mn scriptie schrijven. Daarom besloot ik maar eens m'n wereldbeeld voor de zoveelste keer te verruimen en colleges in Leiden te gaan volgen over China en over Afrika. Daar leerde ik dat er niet alleen duizend en één mythes over indianen bestaan maar ook over China, het 'oude China'. Dat die mythes over Afrika bestaan wist ik al langer maar over China waren er ook genoeg om zelfs mij te beschamen... De mooiste mythe was wel dat China altijd een zeer op zichzelf gericht land is geweest, bestuurd door egocentrische bureaucraten en een zelfingenomen keizer die het gewone volk onderdrukte via de leer van Confucius. Zo zou er een fobie hebben bestaan voor buitenlanders en bovendien een weerzin tegen het maken van verre reizen.

Kul.

En nu ga ik slapen!

L.