Waar begint de 'Geschiedenis'?

Dit wordt een mooie. Op de universiteit van Amsterdam leerde ik dat de geschiedenis begon met de uitvinding van het schrift. Alles daarvoor was prehistorie. In Leiden leerde ik echter dat dit nonsens was, al was het alleen maar omdat 'schrift' lastig te omschrijven is. Wat is 'schrift'? Een alfabet? De Chinezen en Japanners weten beter. Is schrift dan een communicatiemiddel? Ook dat is té vaag want gebarentaal is dat ook. Schrift is dus een communicatiemiddel op papier of een ander materiaal? En de stopborden langs de weg? Is dat dan schrift? Of de afbeelding van een mannetje en een vrouwtje bij de toiletten?

Kortom: het werd steeds lastiger.

Bovendien is het een willekeurig bepaald criterium, schrift. Het is in de 19de eeuw bedacht door een Fransman, meneer Paul Tournal. Hij bedacht de term prehistorie (de periode voor het schrift). De vraag is echter of hij bedoelde: de periode voordat men schreef of de periode voordat iemand over anderen schreef. In het geval van Nederland wordt dit meteen duidelijk. Meestal laat men de prehistorie hier ophouden als Caesar over de gebied schrijft (ergens rond 50 voor Christus). De beroemde zin over de vogels die hun nesten zijn begonnen ("hebban olla uogala nestas...") wordt echter vaak gezien als de eerste Nederlandse tekst door een Nederlander (Vlaming). Jammer genoeg is dit niet het geval. De zin werd rond 1100 opgeschreven en niet in Nederland maar in Engeland. De oudste zinnen (voor zover bekend) geschreven op Nederlands grondgebied zijn ook helemaal niet met het Latijnse schrift maar in Germaanse runen. Rond 475 na Christus wordt er geschreven in Gelderland: "hadduwas ann kusjam loguns" (vertaling: Hadduwas, ik gun ? ?). Veder worden er in die tijd ook zinnen geschreven in het Oudfries.

In Mexico wordt dit wellicht nog duidelijker. De Mexicanen schreven al vele honderden jaren voor Christus (oudste waarschijnlijke tekst rond 900 voor Christus) maar die teksten waren natuurlijk niet bekend aan ons, Europeanen. Cortés, de veroveraar van het Aztekenrijk, was de eerste die over de Mexicanen schreef. Dat was in 1519 ná Chr. Begint de Mexicaanse geschiedenis nu in 900 vóór of in 1519 ná? Een belangrijks vraag want het scheelt ongeveer 2500 jaar!

Gezien deze twee problemen (wat is schrift en wie moet 't geschreven hebben?), is het op zich al verstandig om dit criterium over boord te gooien. Als klap op de vuurpijl zou het namelijk ook betekenen dat bepaalde hoogontwikkelde gemeenschappen waarvan altijd wordt aangenomen dat ze geen schrift hadden, prehistorisch zouden zijn. Het meest bekende voorbeeld hiervan zijn natuurlijk de Inca's uit Peru. Daarmee zouden zij, met al hun steden, metaalbewerking, administratie en hun rijk van een miljoen vierkante kilometer in 1532 (als de Spanjaarden komen) net zo prehistorisch zijn als de meest kleine jager-verzamelaargemeenschap in b.v. Siberië. Dat is natuurlijk raar.

Daarom moeten we naar andere dingen kijken. De ontwikkeling van landbouw en steden bijvoorbeeld. Samen met nog een aantal criteria (bureaucratie, georganiseerde godsdienst, klassenverschillen, etc...) heeft men zes gebieden op de wereld kunnen aanwijzen waar deze ontwikkeling naar een technologisch complexe maatschappij zich heeft voorgedaan. Dit zijn:

1. Mesopotamië (voornamelijk Irak)
2. Egypte
3. Indusvallei (India & Pakistan)
4. China (vooral langs de Gele Rivier)
5. Mexico
6. Peru

Tot nu toe is de volgorde die ik hier heb aangehouden ook de volgorde die menig schoolboek aanhoudt. Het is de veronderstelde volgorde van oudheid. de 'beschaving' zo leest men dan, begon in Mesopotamië, ongeveer 5000 jaar geleden (spijkerschrift, uitvinding van het wiel, Soemeriërs, etc...). Kort daarop volgen Egypte (piramides) en India (steden langs de Indus) en ongeveer 1000 jaar later China (de eerste mogelijke dynastie). Mexico en Peru zouden als laatst komen, met de eerste 'beschaving' ongeveer 3000 jaar geleden (1000 voor Christus).

Zo leerde ik het op de Middelbare school en zo leerde ik het op de universiteit bij de studie Geschiedenis. Als er niks veranderd zullen nog generaties kinderen in Europa en in het Westen in het algemeen dit zo leren. De 'beschaving' ontstond weliswaar niet in Europa, maar wel vlakbij, in de 'Oude Wereld'...

Daarom deze post.

De vraag blijft natuurlijk of het überhaupt relevant is wie er het 'eerst' was. De meeste historici zijn het er over eens dat het namelijk NIETS uitmaakt. Het is gewoon een feit dat sommige ontwikkelingen op de ene plaats eerder gebeurden dan op de andere. Het zegt niets over of bepaalde gemeenschappen voor of achter lopen en niets over de huidige machtspositie in de wereld (NOOT: in populair wetenschappelijke werken wordt dit wel verkondigd. Lees bijvoorbeeld Jared Diamond ;)). Het zal iedereen die dit leest opgevallen zijn dat bij de zes oudste plaatsen ter wereld, Europa niet voorkomt. En dát terwijl Europa (en haar neefjes VS, Canada, Australië, etc...) vandaag de dag de macht heeft in de wereld. In het voormalige Mesopotamië wordt terwijl ik dit schrijf een grote oorlog uitgevochten, Egypte is misschien wel het machtigste land van Afrika, maar verder komt het niet. Peru en Mexico zijn derde wereldlanden die alleen regionaal van belang zijn) en alleen India en China hebben uitzicht op een herwinning van hun belangrijke wereldstatus van duizenden jaren geleden. Nee... Dán Nederland! Een van de rijkste landen ter wereld waar de 'geschiedenis' in de traditionele zin van het woord (met het schrift) pas begon rond de geboorte van Christus! 3000 Jaar ná Irak!

Dit gezegd hebbende, wil ik toch graag het geschiedenisboek van de middelbare school en de universiteit herschrijven want als er toch lijstjes gemaakt moeten worden, zou het nieuwe er als volgt uit komen te zien:

1. Mesopotamië & Peru (ruim 5000 jaar geleden)
2. Egypte & India (tussen 5000 en 4000 jaar geleden)
3. China & Mexico (rond de 3000 jaar geleden)

Toelichtingen volgen in de volgende post.

L.